Άρθρα

ΚΟΝΤΑ ΣΤΙΣ ΡΑΓΕΣ- ΑΛΚΗ ΖΕΗ, Της Μένης Πουρνή

Αν και βασισμένο στο μυθιστόρημα της Α. Μπρουστάιν, «Ο δρόμος που ξανοίγεται
μπροστά», το βιβλίο της Άλκης Ζέη, «Κοντά στις ράγες», αποτελεί ένα ακόμη αγαπημένο
βιβλίο της συγγραφέως που λειτουργεί με τη σειρά του υποδειγματικά σε πολλούς τομείς
τόσο μυθοπλαστικά όσο και αναγνωστικά.
Η 10χρονη Σάσενκα (Αλεξάνδρα) ζει με τους γονείς της σε μια επαρχιακή πόλη της
προεπαναστατικής Ρωσίας. Η Ρωσία είναι ακόμη αυτοκρατορία και διοικείται από τον
Τσάρο ενώ η κοινωνία βρίσκεται σε ιδεολογικό πυρετό από κάθε άποψη. Η Σάσενκα είναι
ένα εύθυμο και ζωηρό κορίτσι, όπως όλα τα παιδιά της ηλικίας της και της κοινωνικής της
τάξης. Μέχρι τότε έκανε μαθήματα κατ’ οίκον, όμως ο μπαμπάς της, ο οποίος είναι γιατρός,
αποφασίζει πως είναι πα καιρός να πάει στο Ινστιτούτο (σχολείο θηλέων) και να
κοινωνικοποιηθεί ευρύτερα. Περνώντας τις εξετάσεις για το Ινστιτούτο ανοίγεται μπροστά
της ένας καινούργιος κόσμος. Γνωρίζει κορίτσια από διαφορετικές οικογένειες, κοινωνική
τάξη και καταγωγή καθώς και ανθρώπους εκτός σχολείου. Η φτωχή και ραχιτική Γιούλια
γίνεται αφορμή για να αντιληφθεί η Σάσενκα πως υπάρχει αδικία στο κόσμο και να αρχίσει
ο πατέρας της να προσφέρει κοινωνικό έργο. Ωστόσο η Σάσενκα θέλει να γίνει
θηριοδαμάστρια μετά από μια επίσκεψη στο τσίρκο. Οι δάσκαλοι της στο σχολείο, που
πρέπει να τους υπακούει και να τους σέβεται συχνά τιμωρούν πολύ αυστηρά και άδικα τις
μαθήτριες αγνοώντας την οικονομική και κοινωνική τους κατάσταση. Συμμαθήτριές της
πέφτουν θύματα εκφοβισμού γιατί είναι φτωχές ή Εβραίες.
Η γνωριμία των κοριτσιών με τον 16χρονο Βαλόντια, ο οποίος είναι φορέας των νέων
σοσιαλιστικών ιδεών, αλλάζει τη ζωή τους. Μαθαίνουν πολλά για την κοινωνικοπολιτική
κατάσταση της αχανούς χώρας τους, ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι και έχουν τα ίδια
δικαιώματα. Ο Τσάρος δεν είναι ο αγαθός αυτοκράτορας που πίστευαν ως τότε και κάποιες
φορές οι άνθρωποι πρέπει να βγαίνουν μπροστά και να διεκδικούν τα δικαιώματά τους
αγωνιζόμενοι έστω και κρυφά. Παράλληλα στο πατρικό σπίτι της Σάσενκα μαζεύονται και
συζητούν τα βράδια άνθρωποι που ονειρεύονται έναν καλύτερο και πιο δίκαιο κόσμο και ο
πατέρας της την προτρέπει να λαμβάνει μέρος. Η «φτερωτή» βιβλιοθήκη με τα βιβλία που
ανταλλάσσουν τα κορίτσια τα βοηθούν να σχηματίσουν μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για την
καταπιεστική κοινωνία όπου ζουν. Τώρα πια η Σάσενκα όταν μεγαλώσει θα γίνει ταραξίας!
Η Άλκη Ζέη παίρνει την μυθοπλαστική υπόθεση μιας χώρας και μιας κοινωνίας που δεν
είναι η δική της ούτε των αναγνωστών, καθώς δεν μας αφορά άμεσα η καθημερινή ζωή
στην προεπαναστατική Ρωσία και δημιουργεί μια ενδιαφέρουσα ιστορία που δεν γνωρίζει
σύνορα και χρονικούς περιορισμούς. Επίκεντρο είναι το παιδί που μεγαλώνει και ωριμάζει
μέσα από τη δική του ματιά και όχι όπως θα ήθελαν οι μεγάλοι να μεγαλώσει.
Ευαισθητοποιεί τους νεαρούς αναγνώστες για τα κοινωνικά προβλήματα και τη συμμετοχή
στα κοινά, κάτι που σε μια εποχή σαν τη δική μας είναι απαραίτητο. Και πάνω απ’ όλα μας
μαθαίνει τι σημαίνει να βλέπεις τον κόσμο με κριτική ματιά και να σχηματίζεις τη δική σου
ανεξάρτητη κρίση και σκέψη.